Przy produkcji suplementów białkowych, wykorzystuje się białka lub mieszaniny białek, różniące się wartością odżywczą, oraz tempem wchłaniania i wykorzystania przez organizm.
Najpowszechniej stosowane białka w suplementach to:
- koncentraty i izolaty białek serwetkowych
- albuminy jaja
- kazeina mleka
- izolaty białek sojowych
Środki wykorzystywane w suplementacji białkowej mogą występować w trzech postaciach:
- jako odżywka zawierająca nierozłożone białko – „pełnobiałkowa”
- jako odżywka zawierająca wstępnie rozłożone białko – hydrolizat (częściowo „nadtrawione” białko metodami chemicznymi). Odżywka zawiera krótkie peptydy oraz wolne aminokwasy
- jako wolne aminokwasy – białko rozłożone do najprostszych składników – aminokwasów. Zawarte w poszczególnych odżywkach aminokwasy mogą występować w różnym zestawieniu i w różnych proporcjach wzajemnych
Jednym ze wskaźników powszechnie wykorzystywanym przy ocenie wartości odżywczej białek jest współczynnik wartości biologicznej (BV), który określa zdolność wykorzystania białka przez organizm. Najwyższy wskaźnik BV = 159 posiadają izolaty białek serwatkowych. W przypadku koncentratów - BV wynosi 104, albuminy jaja jest bliski 100, natomiast w przypadku białek kazeinowych oscyluje w granicach 77. Najniższy wskaźnik BV mają izolaty białek sojowych. Białka o najwyższym współczynniku BV cechują się nie tylko najwyższą wartością odżywczą, ale także są najszybciej przyswajane przez organizm. Z tego tytułu, ten rodzaj suplementów białkowych jest najczęściej wykorzystywany w bezpośredniej regeneracji powysiłkowej. W innych porach dnia, a także przed snem zalecane są suplementy oparte o białka wolno wchłaniające się, które pełnią rolę ochronną wobec białek ustrojowych. (łagodzenie katabolizmu poabsorpcyjnego). Na ogół im niższy wskaźnik BV tym wolniejsze tempo wchłaniania białka. W procesie łagodzenia katabolizmu nocnego wykorzystuje się więc najczęściej białka jajeczne oraz białka kazeinowe, które zapewniają powolny i długotrwały dostęp aminokwasów na potrzeby organizmu. Nie posiadają one jednak aż tak wysokiej wartości odżywczej jak białka serwatkowe. Dlatego też przy produkcji suplementów białkowych często tworzone są rozwiązania uniwersalne, polegające na łączeniu białek wolnowchłaniających się, cechujących się niższą wartością odżywczą z białkami szybkoprzyswajanymi o wysokim współczynniku BV. Takim przykładem mogą być mieszaniny białek serwatkowych i jajecznych. Tego rodzaju odżywki mogą być z powodzeniem wykorzystywane zarówno w bezpośredniej regeneracji powysiłkowej jak i przed snem. Podobne rozwiązania wykorzystuje się w przypadku suplementów energetyczno - białkowych. Odżywki typu GAINER i BULK zawierające w swoim składzie węglowodany i białka serwatkowe zalecane są najczęściej w bezpośredniej odnowie powysiłkowej, natomiast suplementy oparte o węglowodany i białka wolnowchłaniające się - jako zamienniki lub wzbogacenie posiłków w ciągu dnia.
Podsumowując, nie można jednoznacznie podać przewagi jednej grupy odżywek na drugą. Każdy z suplementów ma bowiem swoje ścisłe i konkretne przeznaczenie.
| Rodzaj białek w odżywce | Cechy szczególne odżywki | Zastosowanie | Dawkowanie |
|---|---|---|---|
| Białka serwatkowe | Bardzo wysoka wartość odżywcza, bardzo szybka wchłanialność | Uzupełnienie diety w białko w treningu sportowym. Zalecana bezpośrednio po wysiłku | 35g do 2 godzin po zakończeniu wysiłku |
| Białka jajeczne, kazeinowe | Średnia wartość odżywcza, wolna wchłanialność | Uzupełnienie diety w białko w treningu sportowym. Zalecana szczególnie przed snem | 35g 20-30 min przed snem |
| Kompozycja: białka serwatkowe, jajeczne, kazeinowe | Wysoka wartość odżywcza, średnie tempo wchłaniania | Uzupełnienie diety w białko w treningu sportowym. Może być stosowana po treningu oraz przed snem | 35g do dwóch godzin po treningu. Suplement można stosować także w ciągu dnia oraz przed snem (35g) |
| Odżywki typu Gainer, Bulk (w składzie wyłącznie białka serwatkowe) | W skład suplementu wchodzą białka o bardzo wysokiej wartości odżywczej, bardzo szybko wchłaniane i przyswajane przez organizm | Wspomaganie energetyczno-odżywcze organizmu w treningu sportowym. Zalecana bezpośrednio po wysiłku | 70-100g do godziny po treningu |
| Odżywki typu Gainer, Bulk (w składzie: kompozycja białek serwatkowych, kazeinowych, jajecznych) | W skład suplementu wchodzą białka o średniej i wysokiej wartości odżywczej, dobrze przyswajane przez organizm | Wspomaganie energetyczno-odżywcze w warunkach zwiększonego wysiłku fizycznego, a także jako uzupełnienie diety przy niedożywieniu lub w programach wzrostu masy ciała. | 1-3 razy dziennie po 50g między posiłkami. Suplement można stosować także w bezpośredniej regeneracji powysiłkowej (70g) |
